مصادیق عسر و حرج در ماده 1130 قانون مدنی

مصادیق عسر و حرج در ماده 1130 قانون مدنی

بررسی مصادیق عسر و حرج در ماده 1130 قانون مدنی

وکیل مجرب خانواده این چنین بیان می کند: قبل از ورود به مشخص شدن مصادیق عسر و حرج بهتر است به معنی این دو کلمه پرداخته شود : عسر به معنی سختی، مشقت، صعوبت می باشد و برخی معتقدند حرج از عسر شدیدتر است و عسر یعنی مشقتی که از لحاظ ضرر بدنی برای زوجه ایجاد می شود و حرج متعلق به نفس انسان است و بسیاری از فقها عسر و حرج را مترادف می دانند و هر دو را به معنی مشقت تعریف نموده اند و قانونگذار ایران در قانون مدنی نیز این دو کلمه را به یک معنی در نظر گرفته است (مشقت، سختی، صعوبت)

عمده بحث این مقاله بر این است که آیا منظور قانونگذار در ماده 1130 قانون مدنی که مشعر است :

در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.

از نظر قانونگذار یا قضات دادگاه، موضوع عسر و حرج شخصی است یا موضوع عسر و حرج نوعی است؟

( شخصی : بمانند اینکه شخصی،  منحصرا در وضعیت خاصی قرار گرفته که ادامه زندگی زناشویی به مشقت اقتاده است، نوعی یعنی هر شخصی چنانچه در این شرایط قرار گیرد … برایش مشقت ایجاد می شود که دیگر ادامه زندگی زناشویی برایش غیر قابل تحمل است)

بهرتقدیر از منظر حقوق موضوعه ایران عسر و حرج ، برای بانویی که مدعی است در اثر ادامه زندگی با شوهرش متحمل مشقت است یک موضوع شخصی است، لذا قضات محاکم خانواده، برای رسیدگی به عسر و حرج زوجه و به منظور احراز ادعای مشقت زن، بسیار با دقت رسیدگی می کنند و رای صادر می کنند.

البته برخی از مصادیق عسر و حرج مانند محکومیت زوج به حبس ابد (حبس بیش از مدت پنج سال یا اعتیاد زوج در سالیان متمادی) یک امر بدیهی است که زوجه در چنین شرایطی به مشقت افتاده است ولی تشخیص برخی از مصادیق دیگری  که بر اساس نظر شخصی قضات است، محتمل است  که قاضی یا دادرس دادگاه، به نفع زوجه رای صادر کند اما قاضی دیگری همین موضوع را منطبق با مشقت زن تشخیص ندهد و دعوای طلاق را رد نماید.

به عبارت بهتر اعمال مصادیق ماده 1130 قانون مدنی یک امر اثباتی است که زوجه باید مشقت خود را در زندگی با همسرش اثبات نماید، به مانند اینکه زوجه ای که تنها یک بار از سوی همسرش مورد ضرب و شتم قرار گرفته است ولو اینکه دچار نقص عضو شده است … در مورد این نوع ادعا ممکن است قاضی یک دادگاه، ادعای در مشقت بودن زن را بپذیرد و حکم طلاق را صادر کند، ولی قاضی دادگاه دیگری با استدلال این که تنها یک بار این حادثه ایجاد شده است، درخواست طلاق زن را نپذیرد زیرا وی معتقد است: اگر بودن زن و شوهر در یک منزل خوف ضرر بدنی باشد زن بایستی از دادگاه درخواست مسکن علی الحده درخواست کند نه حکم طلاق .

مصادیق عسر و حرج زوجه
مصادیق عسر و حرج زن در ماده 1130 قانون مدنی

مصادیق عسر و حرج در قانون مدنی

تا قبل از سال 1381 مصادیق عسر و حرج در قانون معین نشده بود، اما در تاریخ 29 تیرماه 1389 قانونگذار یک تبصره به ماده 1130 اضافه نمود و علاوه بر تعریف عسر و حرج موارد آن را حصری اعلام نمود و چنین اشعار داشت :

عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌گردد:
1 – ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه
2 -اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

3 – محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر
4 – ضرب و شتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد
5 – ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.

و قانونگذار در ادامه این تبصره تاکید نموده است :
موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید

یعنی اگر دادگاه تشخیص داد که وضعیت شخصی زوجه بدینگونه است که با بودن زوج وی به صلابت و سختی منتهی می شود.. مانند اینکه عقیم بودن زوج از مصادیق حصری تبصره ماده 1130 قانون مدنی نیست… اما اگر بار اول که زوجه از دادگاه به دلیل عقیم بودن همسرش، درخواست طلاق داد و برای دادگاه پس از تحقیقات از متخصصین مانند پزشک متخصص در ناباروی و آزمایشات مشخص شد که در صورت اقدام زوج به معالجه، امکان وجود فرزند می باشد و در اینصورت درخواست طلاق زن را نپذیرد و اگر متعاقب آن یعنی چندی بعد زوجه مجددا درخواست طلاق به علت عقیم بودن همسرش از دادگاه کرد و در دادگاه هم ثابت نمود که شوهرش در خصوص معالجه اقدام نمی کند … در اینصورت قاضی رای طلاق را صادر می کند . (فرق درخواست طلاق از طرف زوج با درخواست طلاق از طرف زوجه)

البته مواردی پرونده در دادگاه های خانواده دیده شده است که قضات دادگاه بدون بررسی موضوع این ماده به استناد اینکه در قانون مدنی عقیم بودن زوج تصریح نشده و متاسفانه درخواست صدور حکم طلاق را از سوی زوجه نمی پذیرند .

البته در مورد ازدواج موقت هم ادعای عسر و حرج زوجه موضوعیت دارد، ولی در صورتی که بانویی که در عقد منقطع به مدت طولانی (99 ساله) با شوهرش است می تواند با درخواست الزام زوج به بذل مدت به علت عسر و حرج ، از دادگاه درخواست طلاق نماید.

 

رتبه: 4.8 از 966 رأی