بررسی حقوق فرزند ناخواسته (فرزند نامشروع)

درخواست شناسنامه برای فرزند نامشروع

حضانت و شرایط نگهداری از فرزند ناخواسته

وکیل خانواده برای شفافیت این موضوع مثال زیر را مطرح می کند :

فرض کنیم خانمی ایرانی با یک مرد ایرانی در یک کشور خارجی بر اساس  صمیمیت و معاشرت خاص، صاحب فرزندی شود … این بانوی ایرانی برای اینکه فرزندش دارای هویت ایرانی شود، چگونه باید اقدام کند ؟

⇐ در این خصوص سه فرض ممکن است :

فرض اول : مردی که با وی آمیزش کرده است برای اخذ هویت ایرانی فرزند ناخواسته، همکاری کند .

فرض دوم : این بانو در اثر عقد منقطع با این مرد آمیزش کرده است، اما آن مرد متواری است و یا اصلا با وی در نگه داشتن فرزند ناخواسته/ فرزند نامشروع همکاری نمی کند.

فرض سوم : بعد از تولد فرزند، مرد ، فرزند را انکار می نماید .

• در خصوص وضعیتی که مرد با زن برای اخذ شناسنامه با مرد همکاری می نماید

در وهله اول داشتن گواهی ولادت فرزند از مرجعی که فرزند متولد شده است مانند بیمارستان بسیار مهم است و این زن و مرد بایستی با در داست داشتن مدارک هویتی خود مانند شناسنامه و کارت ملی و گواهی ولادت فرزند ظرف پانزده روز به سفارت ویا کنسولگری ایران مراجعه نمایند و درخواست شناسنامه برای فرزند ناخواسته نمایند البته وفق مقررات قانون موضوعه ایران فرزند نامشروع، فرزندی که نامشروع بدنیا بیاید، ملحق به پدر نمی شود  و از پدر و مادر ارث نمی برد ولی پدر یا جد پدری در خصوص حضانت و پرداخت نفقه فرزند، مسئول است  و در خصوص صدور شناسنامه فرزند، علی الاصول نام خانوادگی فرزند با فامیل مرد و شایان توجه است : در این شرایط فرزند واجد شرایط ارث نیست یعنی فرزند نامشروع از والدین ارث نمی برد و در صفحه توضیحات شناسنامه مطالبی مبنی بر اینکه فرزند ملحق به پدر نمی باشد، درج می شود و معمولا زن و مرد ایرانی، در این شرایط به دفتر ثبت تولد فرزند بدینگونه ابراز می نمایند که : قبل از تولد این فرزند ناخواسته ( فرزند نامشروع )، بین خودمان صیغه محرمیت ازدواج، خوانده ایم.

• در صورتی که به واقع، ازدواج منقطعه صورت گرفته باشد و زن دارای صیغه نامه باشد

حتی در صورت عدم همکاری مرد برای اخذ شناسنامه فرزند ناخواسته / شناسنامه فرزند نامشروع ، زن می تواند به تنهائی در ظرف پانزده روز از تاریخ تولد فرزند با در دست داشتن گواهی ولادت فرزند ناخواسته/ فرزند نامشروع و کارت ملی و شناسنامه خود به سفارت یا کنسولگری ایران مراجعه نماید ،… در این صورت برای فرزندش شناسنامه صادر می شود منتهی نام خانوادگی وی، نام خانوادگی زن می شود اما در قسمت نام پدر نام مرد درج می شود و بعد از صدور شناسنامه و اخذ آن ، زن می تواند برای دریافت نفقه فرزند از دادگاه ایران درخواست الزام مرد برای پرداخت نفقه فرزند را مطرح نماید و دادگاه بعد از بررسی حقیقت این موضوع … زن در نهایت موفق به اخذ رای محکومیت مرد به پرداخت نفقه فرزند، می شود . و در این صورت نیز فرزندش از مرد یعنی پدر خود ارث بر نیز هست .

• در صورتی که مرد و زن اقرار ننمایند یا مدرکی ارائه ندهند که حاکی از ازدواج منقطع فی ما بینشان باشد

باز هم این فرزند ایرانی، محق است که دارای هویت قانونی ایرانی باشد ولی مطرح کردن این حقیقت از سوی مادر : مبتنی بر اینکه فرزندش بدون ازدواج با آن مرد متولد شده است … ممکن است تبعات سنگینی مبنی بر اقرار به جرم زنا  و مجازات صد ضربه شلاق در برداشته باشد.

بهرحال مطابق رای وحدت رویه شماره 617 مورخ 03/04/1367 که بیان کرده است به موجب بند الف ماده یک قانون ثبت احوال مصوب 1355 یکی از وظایف سازمان ثبت احوال، ثبت ولادت و صدور شناسنامه است و مقنن در این موارد بین اطفال متولد از رابطه مشروع یا نامشروع تفاوتی قائل نشده است.

نکته قابل توجه در ادامه این رای وحدت رویه آمده است: تبصره ماده 16 و ماده 17 قانون مذکور نسبت به مواردی که ازدواج پدر و مادر به ثبت نرسیده باشد و اتفاق در اعلام ولادت و صدور شتاسنامه نباشد یا این که ابوین طفل نامعلوم باشد تعیین تکلیف کرده است، لکن در مواردی که طفل ناشی از زنا باشد و زانی (مرد) اقدام به اخذ شناسنامه ننماید یا استفاده از عمومات و اطلاق مواد یاد شده و مساله 3 و مسئله 47 از موازین قضائی از دیدگاه امام خمینی : زانی پدر عرفی طفل تلقی و در نتیجه کلیه تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر عهده وی می باشد و حسب ماده 884 قانون مدنی صرفا موضوع توارث بین آن ها منتفی است .

مواد قانونی  مربوطه به این موضوع:

♦ بند الف ماده 1 قانون ثبت احوال ( اصلاحیه : 18/10/1363 )

وظایف ثبت احوال از قرار زیر است :

الف- ثبت ولادت و صدور شناسنامه

ماده 16 قانون ثبت احوال : اعلام و امضاء سند ثبت ولادت به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود:
1 – پدر.
2 – مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد.
3 – مادر یا جد پدری که از طرف دادگاه به سمت ولایت انتخاب شده باشد.
4 – وصی یا قیم یا امین.
5 – اشخاصی که قانوناً عهده‌دار نگهداری طفل می‌باشند.
6 – متصدی یا نماینده مؤسسه‌ای که طفل به آنجا سپرده شده است.( مانند اداره بهزیستی )
7 – صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد. (یعنی فردی شناسنامه ندارد به محض رسیدن به سن 18 سالگی باید از اداره ثبت احوال درخواست دریافت شناسنامه نماید .)

‌تبصره – در صورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد، اعلام ولادت و امضاء اسناد، متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق‌ پدر و مادر دراعلام ولادت میسر نباشد، سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می‌کند با قید نام کوچک و طرف غائب تنظیم خواهد شد.

-‌ اگر مادر اعلام‌کننده باشد نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود.

‌♦ ماده 15 قانون ثبت احوال 

ثبت ولادت باید مستند به تصدیق پزشک یا مامای رسمی یا مؤسسه‌ای که طفل در آنجا متولد گردیده است باشد، در غیر این صورت‌، واقعه به تصدیق و دو نفر گواه ثبت می‌شود.
‌تبصره – مهلت اعلام ولادت پانزده روز از تاریخ ولادت طفل است و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی‌آید و در صورتی که ولادت در‌اثناء سفر زمینی یا هوایی یا دریایی رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد محسوب می‌شود.

‌♦ ماده 16 – قانون ثبت احوال

اعلام و امضاء سند ثبت ولادت به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود:
1 – پدر.
2 – مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد.
3 – مادر یا جد پدری که از طرف دادگاه به سمت ولایت انتخاب شده باشد.
4 – وصی یا قیم یا امین.
5 – اشخاصی که قانوناً عهده‌دار نگهداری طفل می‌باشند.
6 – متصدی یا نماینده مؤسسه‌ای که طفل به آنجا سپرده شده است.
7 – صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد.

‌تبصره – در صورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد، اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق‌ پدر و مادر در اعلام ولادت میسر نباشد، سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می‌کند با قید نام کوچک و طرف غائب تنظیم خواهد شد.
‌اگر مادر اعلام‌کننده باشد، نام خانوادگی مادر به طفل داده می‌شود.

♦ ماده 17 قانون ثبت احوال: هرگاه ابوین طفل معلوم نباشد، سند یا نام خانوادگی آزاد و نامهای فرضی در محل اساسی ابوین تنظیم می‌گردد. تصحیح اسامی فرضی یا‌ تکمیل مشخصات ناقص به موجب اقرارنامه موضوع ماده 1273 قانون مدنی با حکم دادگاه یا مدارک حصر وراثت به عمل خواهد آمد و نام خانوادگی‌ طبق احکام مربوط به نام خانوادگی اصلاح خواهد شد. ‌موضوع فرضی بودن اسامی پدر و مادر در شناسنامه منعکس نخواهد شد.

♦ ماده 1167قانون مدنی : طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی شود

♦ ماده 1168 : نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است

– طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه‌ نگذشته باشد.

♦ ماده ۱۱۵۹ قانون مدنی

هر طفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه مادر هنوز شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا‌ روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد، مگر آنکه ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از ۶ ماه و یا بیش از ده ماه گذشته باشد..