تکلیف حقوقی بدهی فرد فوت شده در قوانین ایران
علیرغم اینکه با مرگ هر انسانی، پرونده حیاتش بسته می شود اما از آنجائی که موضوع اموال باقی مانده وی، یک موضوع مادی است لذا تا زمان تصفیه ماترک متوفی پرونده دارائی اش مفتوح است .
نکات مهم حقوقی در مورد ماترک متوفی :
– اولا دارایی انسان شامل طلب و بدهی وی می شود به عبارت بهتر میگویند فردی دارای مطالباتی است یا دارای بدهی ای است بهرحال در این مقاله در خصوص وضعیت دارایی فرد فوت شده (متوفی) و تکلیف ورثه اش و اموال باقی مانده بعد از فوتش پرداخته شده است
بدیهی است که وراث برای تعیین تکلیف اموال بجا مانده متوفی اقدام به اخذ گواهی حصر وراثت می نمایند و در گواهی حصر وراثت قدرالسهم هر ورثه نسبت به دارایی متوفی معین می شود . به عنوان مثال در گواهی حصر وراثت متوفائی قید می شود که : میزان قدرالسهم هر ورثه نسبت به دارایی متوفی …..
به عنوان مثال (آقای ع) فوت نموده است و ورثه اش یک همسر و دو فرزند پسر و یک فرزند دختر است، در گواهی حصر وراثت قید می شود که همسر یک هشتم و هر پسر دو سهم و دختر یک سهم ارث می برند.
– از منظر حقوقی به دارایی به جا مانده متوفی، ترکه می گویند و این دارایی ممکن است هم مثبت باشد که ( طلب است) و هم ممکن است منفی باشد که (بدهی است).
و انحلال این دو بخش زمانی است که ترکه تصفیه شود به عبارت ساده تر زمانی ماترک منحل می شود که وراث نسبت به سهمشان مطالبات متوفی را دریافت و بدهی اش را پرداخت نمایند .
– نکته قابل توجه این است که ماترک شخصیت حقوقی دارد ولی در عین حال، قانون امور حسبی در ماده 226 تاکید نموده است:
ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه، چیزی به بستانکاران بدهند پس چنانچه فردی فوت کند یا اموالی از خود بجا گذاشته است و یا اموالی پس از مرگ نداشته باشد لذا اگر متوفی فاقد ماترک باشد ورثه ملزم به تصفیه بدهی وی نمی باشند اما اگر ماترکی از وی باقی مانده باشد ورثه ملزمند که از ماترک وی بدهی طلبکاران را بپردازند و قانون مدنی در این خصوص اشعار دارد: مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی، وقتی مستقر می شود که دیونی که برترکه میت تعلق گرفته، به طلبکار پرداخت شود (ماده 868)
– و لازم به ذکر است : بیان قانونگذار از واژه استقرار مالکیت وراث، نسبت به ترکه، : مالکیت قطعی هر ورثه نسبت به سهم قانونی خود از ترکه است .
– ضمن اینکه دیون موجل متوفی حال می شود ( ماده 231 قانون امورحسبی)
( به عنوان مثال متوفی در زمان حیاتش به شخصی متعهد بوده که بدهی خود را قسطی بصورت ماهانه تادیه نماید ..) لذا به محض فوتش طلبکاران محق هستند کل طلب خود را از محل دارایی اش، از ورثه وی درخواست نمایند .
– البته در خصوص حال شدن دیون متوفی، یک استثنایی در قانون پیش بینی شده است و آن مسئله رهن است یعنی اگر راهن، مالی را به رهن مرتهن می دهد و بعد فوت کند، دیون راهن در این صورت حال نمی شود زیرا قانون مدنی در این خصوص تاکید نموده است که عقد رهن با فوت راهن یا مرتهن فسخ نمی گردد( ماده 788)
– بنا بر تاکید قانونگذار در ماده 869 قانون مدنی مبتنی بر اینکه ابتدا باید دیون متوفی پرداخت شود و سپس از محل باقی مانده ماترک متوفی ، ماترک بین ورثه ها تقسیم شود .
لذا شایسته است در مورد دیون متوفی تقسیم بندی در نظر بگیریم:
الف : برخی از دیون متوفی قائم به شخص می باشد و با فوت وی منتفی می شود
مانند اینکه متوفائی متولی موقوفه ای بوده است و از بابت این سمت در زمان حیاتش حق و تکلیفی داشته است لذا به محض فوت متوفی این حق و تکلیف منتفی می شود و به وراث وی نمی رسد و یا در خصوص نفقه همسر متوفی که با فوت متوفی، زوجه اش مستحق دریافت نفقه، از وراث وی نمی باشد .
ب : اما بسیاری از دیون متوفی با فوت وی منتفی نمی شود و به عبارت بهتر قائم به شخص متوفی نیستند و پس از فوت متوفی، ورثه اش ملزمند از محل ماترکش پرداخت نمایند و در این خصوص ماده 869 قانون مدنی ضمن اینکه تاکید نموده است که بعد از پرداخت دیون متوفی، ورثه می توانند سهم الارث خود را دریافت یا درخواست نمایند بهرحال در ادامه این ماده، این نوع دیون را به ترتیب و به اولویت به شرح ذیل بیان نموده است :
اول – قیمت کفن میت و دفن
مطابق ماده 869 قانون مدنی هزینه کفن و دفن میت مقدم بر حقوق متعلق به اعیان (مانند رهن) است و یا حتی در قانون امورحسبی بیان شده است: حقوقی که بر عهده ورثه متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز میت باید پرداخت شود و واژه تجهیز میت از نگرش حقوقی یعنی هزینه خاکسپاری، هزینه کفن، هزینه قبر و مرده شوی و حمل میت و مراسم دینی مطابق شوون میت و لازم به ذکر است قیمت کفن و دفن و تجهیز میت از اصل ترکه برداشت می شود اما هزینه های غیر واجب مانند پرداخت اجرت قاری، هزینه فاتحه ، چهلم، سالگرد یا حمل میت به شهر دیگر نمی توان از اصل ترکه برداشت نمود مگر با اجازه کسانی که ذیحق هستند مانند طلبکاران، ورثه وصی و موصی له.
لازم به ذکر است: دیون و حقوقی که به عهده متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز میت و سایر هزینه های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه باید از ترکه دریافت شود شایان ذکر است هزینه هایی از قبیل حفظ و اداره ترکه، جزء دیون متوفی به حساب نمی آید ولیکن جزء هزینه هایی است که به حکم قانون به ترکه تحمیل می شود و باید از محل ترکه دریافت شود .
دوم – دیونی که متعلق به اعیانی ترکه، مانند عینی که متعلق رهن است .
شایان توجه است در خصوص اولویت رهن ( بعد از قیمت کفن و دفن) قانون امور حسبی در این خصوص بیان نموده قانون امور حسبی تعین تکلیف نموده است بدینگونه که مشعر است: اگر چیزی از ترکه در مقابل دینی ، رهن باشد مرتهن نسبت به مال مرهون بر سایر طلبکاران مقدم است و اگر بهای مال مرهون از طلب مرتهن زاید باشد ، مقدار زاید مابین طلبکاران و اگر کمتر باشد مرتهن نسبت به باقیمانده طلب خود، مانند سایر بستنکاران خواهد بود .
و همچنین، اگر متوفی در حال حیات خود کالایی خریده باشد و ثمن آن را نداده باشد، فروشنده می تواند از بابت ثمن، کالائی را که فروخته است تملک کند، در صورتی که ماترک متوفی بر دیون او کافی باشد در غیر این صورت با سایر طلبکاران نسبت به سهم خود، شریک است .
سوم دیون و واجبات مالی متوفی
شایان توجه است که دیون و واجبات مالی متوفی نیز دارای ترتیب خاصی است که وراث باید این امر را مد نظر قرار دهند و ماده 226 قانون امور حسبی ترتیب و اولویت بندی ان را به شرح ذیل بیان کرده است :
طبقه اول ): الف: حقوق خدمتکار خانه به مدت سال آخر قبل از فوت
ب: حقوق خدمتگذاران بنگاه متوفی برای شش ماه قبل از فوت وی
ج: دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد می گیرند برای سه ماه قبل از فوت متوفی
طبقه دوم ): طلب مال اشخاصی که مال آن ها به عنوان ولایت یا قیمومیت تحت اداره متوفی بوده نسبت به میزانی که متوفی از جهت ولایت یا قیمومیت ، مدیون شده است این نوع طلب در صورتی دارای حق تقدم خواهد بود که مدت در دوره ولایت یا قیمومیت و یا در ظرف یک سال بعد از آن واقع شده باشد .
طبقه سوم ): طلب پزشک و دارو فروش و مطالباتی که به مصرف در مداوای متوفی و خانواده اش در ظرف سال قبل از فوت رسیده باشد
طبقه چهارم ): الف: نفقه زن متوفی (وفق ماده 1206 قانون مدنی )
ب: مهریه زن ( وفق ماده 1082)
طبقه پنجم): سایر بستانکاران
↓ و اما توصیه وکیل مجرب ارث این موسسه به شما :
همانطور که مستحضر هستید مسائل مربوط به دعاوی ترکه (ارث و میراث) از ظرافت و حساسیت های بالایی برخوردار است و هر گونه سهل انگاری یا عدم آگاهی از قوانین مربوط به امور حسبی، می تواند باعث عدم حصول نتیجه مطلوب شود، لذا توصیه می کنیم در چنین وضعیتی از اطلاعات و تجارب خوب وکیل مجرب ارثیه بهره مند شوید.
♥ مزیتهای همکاری با وکلای مجرب امور حسبی در این مرکز :
- ⇐ سالها تجربه در قبول وکالت پرونده های دعاوی ترکه، مهر و موم ترکه، تحریر و تصفیه ترکه، گواهی انحصار وراثت و آمار رضایت بخش موفقیت بودن نتایج حاصله از دید موکلین محترم
- ⇐ تحقیق، پژوهش و بررسی حرفه ای پرونده توسط وکلای پرسابقه تهران و ارائه بهترین راه کارهای موثر و طراحی موثرترین مسیر رسیدگی به پرونده
- ⇐ تسلط کامل وکلای مجرب در این مرکز به کلیه قوانین امور حسبی
- ⇐ گزارش روند پیشرفت پرونده بشکل مرحله ای توسط وکلای این مرکز و شنیدن نقطه نظرات موکلین محترم و ارائه راه کارهای آتی به آنها برای رسیدن به نتیجه مطلوب و تکمیل پرونده
- ⇐ سالانه تعداد زیادی پرونده ارث توسط موکلین محترم از داخل و خارج کشور به وکلای این موسسه واگذار می شود.
♥ ♥ برای کسب مشاوره تخصصی و ارتباط با وکیل ارث تهران با شماره های زیر تماس حاصل فرمایید:
⇐ 021-22924799 – (10 صبح تا 8 شب به وقت ایران)
⇐ 09121997102 (شماره همراه و واتساپ وکیل ارث تهران)
♦ تکلیف حقوقی بدهی فرد فوت شده .. گردآوری کننده: اعظم شفائی، وکیل پرسابقه پایه یک و مشاور حقوقی تهران، وکیل ایرانیان خارج از کشور، وکیل مجرب در امور حسبی و دعاوی ارث، وکیل شرکتهای معدنی، صنعتی استان تهران با بیش از 22 سال تجربه در رسیدگی و انجام پرونده های دعاوی حقوقی و کیفری استان تهران
سوالات متداول
- آیا فردی می تواند وراث خود را از ارث محروم نماید؟از آنجاییکه مسئله ارث بعد از مرگ موضوعیت دارد، لذا شخص تا زمانی که زنده است چنین حقی را ندارد.
- اگر کسی تمام اموال خود را به دیگری وصیت کند و بقیه وراث مازاد بر 1/3 را نپذیرند، تقسیم ارث چگونه انجام می شود؟ابتدا 1/3 از کل اموال جدا به موصی له می رسد و بقیه بین تمامی ورثه تقسیم می شود.
- آیا دادگاه صالح برای رسیدگی به ارث و وصیت دادگاه خانواده است؟خیر، دادگاه صالح به رسیدگی به ارث دادگاه عمومی حقوقی است.
- وضعیت ارث در مورد ایرانیان مقیم خارج از کشور چگونه است؟در این خصوص قانون مدنی ایان در ماده 6 تاکید نموده است قوانین ارث کلیه اتباع ایرانی حتی چنانچه مقیم کشور خارجی باشند تابع قوانین کشور ایران است .
- آیا دادگاه صالح برای رسیدگی به ارث و وصیت دادگاه خانواده است؟خیر، دادگاه صالح به رسیدگی به ارث دادگاه عمومی حقوقی است.
- آیا فرزندخوانده ارث بر است؟خیر
- چه زمانی ورثه می توانند سهم الارث خود را دریافت کنند ؟وفق مقررات قانونی سهم الارث وراث، پس از اینکه دیون متوفی از محل دارایی وی پرداخت شود، باقی مانده دارایی متوفی بین وراث قابل تقسیم است.