در قانون جدید مجازات اسلامی کودکان قبل از سن بلوغ مجازات نمی شوند، مجازات آنها بعد از سن بلوغ تا هیجده سالگی ، بسته به سن و نوع جرم متفاون است و بطور کلی جرایم انها به دو دسته تقسیم بندی شده است :
1 – جرایم تعزیری
2 – دیات و حدی
1 – امکان جرایم تعزیری بوسیله کودکان و نوجوانان بدین گونه است که : از زمان بلوغ تا 18 سالگی دو را کودک یا نوجواندوره زمانی پیش بینی شده است الف : متهمان 9 تا 15 ساله : اگر کودکان و نوجوانان مرتکب جرایم تعزیری شوند و سن آنها در زمان ارتکاب 9 تا 15 سال تمام شمسی باشد دادگاهها یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می کند یا اتها را تسلیم به والدینشان مانند ولی یا قیم سرپرست قانونی میکند بدین گونه که در صورت صدور چنین رایی ، دادگاه از این اشخاص تعهد می گیرد که نسبت به تربیت و مواظببت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان اقدام کنند در صورنی که تصمیم به تسلیم به والین یا اولیاء یا سرپرستان بگیرد می تواند بر حسب مورد از اشخاص مذکور تعهد به انجام از قبیل موارد ذیل و اعلام نتیجه به دادگاه در مهلت مقرر را بگیرد
الف :معرفی طفل یا نوجوان به مددکار اجتماعی یا روانشناس و دیگر متخصصان و همکار با آنان
ب : فرستادن طفل یا نوجوان به یک موسسه آموزشی و فرهنگی به منظور تحصیل یا حرفه آموزی
ج : اقدام لازم جهت درمان اعتیاد طفل یا نوجوان تحت نظر پزشک
د : جلوگیری از معاشرت طفل یا نوجوان با اشخاصی که دادگاه ارتباط با آنها را برای طفل یا نوجوان مضر تشخیص دهد
ز :جلوگیری از رفت و آمد طفل یا نوجوان به محلهای معین
2- تسلیم به اشخاص حقیقی یاحقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند
دادگاه ممکن است تسلیمنوجوان به والدین و سرپرستان را به صلاح وی نداند یا این اشخاص در دسترسی نباشند در این صورت می تواند آنها را به اشخاص حقیقی یا حقوقی که مصلحت کودک یا نوجوان را تضمین می کنند بسپارند. البته تسلیم طفل به اشخاص واجد صلاحیت مشروط به قبول آنان است . دادگاه در تشخیص صلاحیت نداشتن اولیائ و سرپرستان ماده 1173 قانون مدنی را مورد توجه قرارخواهد داد که مقرر می کند هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، دادگاه می تواند به تقاضای خویشاوندان کودک یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حزه قضایی تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند . موارد زیر از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است :
1 – اعتیاد زیان آور به الکل، مواد خدر وقمار
2 – مشهور شدن به فساد اخلاق و فحشا
3 – ابتلا به بیماری های روانی یا تشخیص پزشکی قانونی
3 – سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود با تشخیص پزشکی قانونی
5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
در مورد دو تصمیم بالا، دادگاه اطفال و نوجوانان می تواند با توجه به تحقیقات به عمل آمده و همچنین گزارش های مددکاران اجتماعی از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او ، در تصمیم خود هر چند بار که مصلحت طفل یا نوجوان اقتضاء کند تجدید نظر کند.
3- نصیحت به وسیله قاضی دادگاه
4 – اخطار و تذکر یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم این تصمیم فقط در مورد کودکان و نوجوانانی که بین 12 تا 15 سال سن داشته باشند امکانپذیر است
5 – نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرایم تعزیری درجه یک تا پنج
متهمان 15 تا 18 سال
درباره نوجوانانی که مرتکب جرم تعزیی شده اند و سن آنها در زمان ارتکاب بین 15 تا 18 سال تمام شمسی است مجازات های زیر اجرا می شود .
1 – نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از دو تا پنج سال در مورد جرایمی که مجازات های قانونی آنها تغزیر درجه یک تا سه است .
2 – نگهداری در کانون اصلاح و تربیت ازیک تا سه سال در مورد جرایمی که مجازات قانونی تعزیر درجه چهار است .
3 – نگهداری در کانون اصلاح و تربیت ازیک ماه تا سال یا پرداخت جزای نقدی از 10 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا انجام 180 تا 720 ساعت خدمات عمومی رایگان در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه پنج است .جزای نقدی
پرداخت جزای نقدی از یک میلیون ریال تا 10 میلیون ریال یا انجام 60 الی 180 دساعت خدمات عمومی رایگان در مورد جرایمی که محازات قانونی آنها تعزیر درجه 6 است .
5 – پرداخت جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه هفت و هشت است .
دادگاه می تواند با توجه بهوضه متهم و جرم ارتکابی، به جای صدور حکم به مجازات نگهداری یا جزای نقدی موضوع بند 1 تا 3 این متده به اقامت در منزل در ساعاتی که دادگاه معین می کند یا به نگهداری در کانون اصلاح و تربیت در دو روز آخر هفته حسب مورد برای سه ماه تا پنج سال حکم دهد .
در رابطه با مجازات هایی که در آن کودکان و نوجوانان بزهکار باید به اریه خدمات اجتماعی رایگان بپردازند ، ساعتهای ارائه خدمات عمومی بیش از چهار ساعت در روز نخواهد بود .
مجازات جرایم حدی اطفال و نوجوانان در قانون مجازات اسلامی جدید
قانون جدید مجازات اسلامی که هنوز به اجرا در نیامده مقرر است هرگاه نا بالغ مرتکب یکی از جرایم موجب حد یا قصاص شود در صورتی که از 12 تا 15 سال قمریداشته باشد به یکی از اقدامات زیر محکوم می شود :
1- اخطار و تذکر و یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم.
2- نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرایم تغیزی درجه یک تا پنج.
اما اگر بزهکار نابالغ کمتر از 12 تا 15 سال داشته باشد اقدامات زیر در مورد آن ها اتخاذ خواهد شد.
1- تسلیم به به والدین یا به اولیاء و یا سرپرست قانونی با اخذ تعهد به تادیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان.
2- تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند.
3- نصیحت به وسیله قاضی دادگاه، بنابراین قانونگذار بین جرایم تعزیری با جرایم حدی و قصاص تفکیک قایل شده است. در جرایم حدی و قصاص، انعطاف که در رابطه با جرایم تعزیری در قانون پیش بینی وجود ندارد. البته پیش بینی ارفاق هایی که در بالا به آن اشاره کردیم نیز گام بزرگی در جمایت از متهمان کودک و نوجوان است. به نظر می رسد، این مواد با اندکی ابهام نوشته شده است که تفسیرهای مختلف حقوق دانان را به دنبال خواهد داشت ؛ از جمله این که تفکیکی میان دختران و پسران در سن بلوغ (15 سال) قائل نشده است.
در نظر گرفتن رشد و کمال بزهکاران نوجوان
علاوه بر این، در قانون جدید مجازات اسلامی مقرر شده است که در (جرایم موجب حد یا قصاص) هرگاه افراد بالغ کم تر از 18 سال، ماهیت جرم انجام شده یا حرمت آن را درک نکنند یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن آن ها به مجازات های پیش بینی شده در فصل اطفال و نوجوانان قانون جدید مجازات اسلامی محکوم خواهند شد که همراه با ارفاق هایی با توجه به شرایط سنی متهم است. دادگاه برای تشخیص رشد و کمال عقل از نظر پزشکی قانونی استفاده می کند. یا از هر طریق دیگر که مقتضی بداند آن را احراز می کند. به طور کلی، اگر این مقررات را شرایطی که در حال حاضر در رابطه با اطفال و نوجوانان وجود دارد مقایسه کنیم، باید افزایش قابل توجه حمایت ها از اطفال و نوجوانان بزهکار را بپذیریم.
ارتکاب جرایم مستوجب دیه توسط کودکان بزهکار
مجازات های پیش بینی شده برای جرایم تعزیری، حدود و قصاص اطفال و نوجوانان در قانون جدید مجازات اسلامی بررسی شد. دیات، نوع دیگری از مجازات ها است که مورد بررسی قرار نگرفته است. دیه مالی است که از طرف شارع برای جنایت تعیین می شود. دیه تنها مجازاتی است که در آن برای کودکان و نوجوانانی که به سن بلوغ رسیده اند ارفاق هایی در نظر گرفته نشده است. در جرایمی که مستلزم پرداخت دیه یا هر ضمان مالی دیگری است، مقررات عام مربوط به دیه رعایت می شود و دادگاه با توجه به این مقررات بدون توجه به سن بزهکار حکم به پرداخت دیه و خسارت را صادر می کند. البته قبل از 18 سال به جرایمی که مستوجب پرداخت دیه باشد. در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود.
