استثنائات قانونی اذن شوهر برای خروج از کشور
در ذیل به مواردیکه زوجه برای خروج از کشور نیاز به اذن زوج ندارد می پردازیم.
زنان ایرانی مقیم خارج از کشور
برخی از زنان شوهردار به رغم مقررات مندرج در ماده 18 قانون گذرنامه مبنی بر لزوم موافقت کتبی زوج، برای صدور گذرنامه و خروج از کشور نیازی به موافقت و اذن شوهر خود ندارند. اولین دسته از این افراد، زنان شوهرداری هستند که به همراه شوهر خود مقیم خارج از کشور بوده و نیاز به اذن شوهر ندارند. این دسته از بانوان به مقتضای اقامت در خارج از ایران و ضرورت رفت و آمد به ایران و بالعکس، نیازی به موافقت کتبی و یا اذن شوهر ندارند و با ارائه مدارک اقامت خود می توانند گذرنامه دریافت نموده، یا تمدید نمایند و به راحتی از کشور خارج شوند. یعنی محدودیت خروج از کشور برای زنان شوهردار ایرانی، صرفا در مورد زنانی اجرا می گردد که زن و شوهر هر دو مقیم ایران و در محدوده جغرافیایی سرزمین ایران سکونت و اقامت دارند.
زنان شوهردار ایرانی با تابعیت کشور خارجی
چنانچه زن شوهردار ایرانی تابعیت کشور دیگری را کسب نموده ولی بر تابعیت ایران نیز باقی باشد، برای خروج از کشور نیازی به اجازه و موافقت کتبی یا شفاهی زوج ندارد، اعم از این که شوهر وی ایرانی و یا خارجی باشد. در اینصورت اعمال محدودیت های ورود یا خروج برای این افراد، موجب تعدی و مزاحمت برای حقوقی است که از قوانین که به موجب تابعیت مضاعف، کسب کرده است. ایجاد رابطه حقوقی بین چنین افرادی با دولت جدید متعاقب اخذ تابعیت آن کشور موجب خواهد شد که این افراد در برابر آن دولت دارای حق و تکلیف باشند. بنابراین اعمال قوانین داخلی نسبت به این افراد تا جایی امکان پذیر است که در تعارض با حقوق اکتسابی آنها از رابطه جدید نباشد. شوهر ایرانی که به همراه همسر خود تابعیت کشور دیگری را بدست آورده است نمی تواند از خروج همسر ایرانی خود ممانعت بعمل آورده، در صورت اقدام مخالف، مسئولیت مدنی و حقوقی برای وی به همراه خواهد داشت.
زنان ایرانی مقیم ایران با همسر خارجی
دسته دیگری از زنان شوهردار که از قاعده مندرج در ماده 18 قانون گذرنامه مستثنا شده اند و برای خروج از کشور نیازی به موافقت و اذن شوهر خود نخواهند داشت بانوانی هستند که با شوهری با تابعیت خارجی ازدواج کرده اند و با وصف شوهر خارجی بر تابعیت ایران باقی مانده اند. تفاوتی نمی کند که شوهر آنها ایرانی الاصل بوده و یا اصالتا ایرانی نباشد. همچنین فرقی نخواهد داشت شوهر آنها دارای تابعیت اکتسابی و عارضی از کشور دیگر بوده و یا از ابتدای تولد تابعیت کشور خارجی داشته است.
استثنایی که بر این استنثنا قانونی می توان یافت زنان موضوع 1060 قانون مدنی است. استفاده از استثنائات قانونی ماده 18 قانون گذرنامه در صورتی امکان پذیر است که این دسته از بانوان که شوهر خارجی اختیار کرده اند طبق ماده 1060 قانون مرقوم، قبلا اجازه مخصوص دولت را برای ازدواج با اتباع خارجی اخذ کرده باشند. در صورت عدم رعایت چنین شرطی، فرد خارجی که بدون اذن دولت ایران زن ایرانی اختیار نموده باشد، مطابق با ماده 51 قانون حمایت از خانواده به حبس تعزیری درجه 5 محکوم می شود. علاوه بر رعایت چنین شرطی، زن ایرانی چنانچه مسلمان باشد و دین رسمی وی، اسلام بوده و بخواهد از شرایط استثنایی ماده 18 مذکور بهره مند گردد نمی تواند شوهر غیرمسلمان اختیار نماید، زیرا به موجب ماده 1059 قانون مدنی ایران نکاح زن مسلمان با مرد غیر مسلمان جایز نیست و بسیاری از فقها اعتقاد به حرمت و بطلان جنین نکاحی داشته و معتقدند اساسا نکاحی بین زن مسلمان با شوهر غیرمسلمان واقع نمی شود و ضمانت اجرای این نکاح، بطلان خواهد بود زیرا حرمت نکاح زن مسلمان با مرد غیرمسلمان اعم از کافر حربی ،اهل کتاب و یا مرتد ملی یا فطری دارای حکم وضعی بطلان است.
زن ایرانی با شوهر خارجی مقیم خارج ایران
دقت قانونگذار ایرانی در این خصوص ستودنی است زیرا بنا بر آزادی انتخاب مسکن و اقامتگاه، در فرضی که زن و شوهر ایرانی اقامتگاه خویش را در خارج از ایران تعیین کرده اند، لازمه این انتخاب، آزادی رفت و آمد خواهد بود. از سویی مفاد ماده 1114 قانون مدنی در تبعیت زن از شوهر در انتخاب منزل، اقتضا دارد که ممنوعیت بعدی شوهر در خروج زن از کشور، بی اثر، غیرقانونی و خلاف اوضاع و احوال و کیان زندگی و مصلحت آنان باشد. به همین دلیل در ذیل بند 3 ماده 18 قانون گذرنامه مقید است:
زنانی که با شوهر خود اعم از ایرانی یا خارجی مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده اند اعم از آنکه مقیم ایران یا خارج باشند و به تابعیت ایرانی باقی مانده اند از شرط این بند (لزوم اذن کتبی شوهر در خروج از کشور) مستثنا می باشند.
چنین زنانی کافی است مدارک هویت خود و همسر خارجی و یا مدارک اقامت در خارج را جهت صدور و یا تمدید گذرنامه ارائه نمایند. مرجع ذی ربط بدون شرط رضایت و اذن همسر، نسبت به صدور گذرنامه اقدام خواهد نمود و در زمان خروج نیز ممانعت شوهر هیچ تاثیری بر آزادی خروج از کشور نخواهد داشت.
بنابراین می توان چهار دسته از زنان را بی نیاز از اذن شوهر برای خروج از کشور دانست. این زنان عبارتند از:
- زن ایرانی مقیم در خارج از ایران نیازی به اذن شوهر برای خروج از کشور ندارند.
- زن ایرانی با تابعیت خارجی نیازی به اذن شوهر برای خروج از کشور ندارند.
- زن ایرانی با شوهر خارجی مقیم ایران نیازی به اذن شوهر برای خروج از کشور ندارند.
- زن ایرانی با شوهر مقیم خارج ایران نیازی به اذن شوهر برای خروج از کشور ندارند.
نقل از: وکلای برتر تهران، موسسه حقوقی شفائی با 18 سال تجربه در دفاع از پرونده های دعاوی حقوقی و کیفری استان تهران، وکیل ملکی تهران | وکیل خانواده تهران | وکیل متخصص سرقفلی | وکیل خوب کیفری